Fizjologia słyszenia

Dźwięk jest słyszany, gdy po przebyciu skomplikowanej drogi dotrze do ośrodka słuchu w mózgu. Aby lepiej poznać charakter zaburzeń słuchu trzeba mieć świadomość tego, w jaki sposób jest zbudowany i jak działa prawidłowo funkcjonujący narząd słuchu. Narząd ten dla uproszczenia nazywamy uchem .

         Ucho ludzkie zbudowane jest z 3 części :

• ucha zewnętrznego składającego się z małżowiny oraz zawierającego przewód słuchowy zewnętrzny zakończony błoną bębenkową
• ucha środkowego z łańcuchem kosteczek ( młoteczek, kowadełko i strzemiączko )
• ucha wewnętrznego zawierającego ślimak, narząd równowagi i nerw słuchowy.

To, w jaki sposób słyszymy oraz odbieramy sygnały, w tym także rozumiemy mowę, jest procesem bardzo skomplikowanym.

   Dźwięk wychwytywany jest przez ucho zewnętrzne i przechodzi poprzez kanał słuchowy zewnętrzny do błony bębenkowej.

           Drgająca błona bębenkowa wprawia w ruch kosteczki słuchowe czyli młoteczek, kowadełko i strzemiączko w uchu środkowym.

         Stąd przez otwór owalny impuls dochodzi do ucha wewnętrznego, konkretnie do wyspecjalizowanych komórek rzęsatych ślimaka ( cochlea ). Tutaj dźwięk jest przekształcany w impulsy nerwowe, przesyłane następnie przez nerw słuchowy do mózgu.

W mózgu funkcja słuchu uzależniona jest od wyspecjalizowanych komórek zlokalizowanych w płacie skroniowym.

         Jeśli tylko jedno ogniwo z tego łańcucha zostaje uszkodzone, całkowicie bądź tylko częściowo, może wystąpić u dziecka ubytek słuchu.

Na funkcję słyszenia składają się więc 3 współdziałające ze sobą procesy :

1. proces przenoszenia drgań akustycznych odbywający się głównie w uchu zewnętrznym i środkowym
2. proces przetwarzania drgań akustycznych na mikroimpulsy elektryczne ( w ślimaku ) i przewodzenie tych impulsów włóknami nerwu słuchowego do ośrodkowego układu nerwowego ( o.u.n.) i do kory płata skroniowego
3. procesy odbywające się w o.u.n. , a zwłaszcza w korze mózgu, których efektem jest świadomy odbiór dźwięków, ich kojarzenie i zapamiętywanie

Przyczyny

Przyczyny zaburzające działanie narządu słuchu mogą być rozmaite i w różnym stopniu wpływają na funkcjonowanie słuchu. Czynnikami, które w istotny sposób uszkadzają narząd słuchu, a tym samym ograniczają sprawność słuchową człowieka są:

• Czynniki dziedziczne- dziedziczenie dominujące, dziedziczenie recesywne oraz dziedziczenie z chromosomem X
• Czynniki działające w okresie prenatalnym i zaburzające rozwój płodu, np. choroba wirusowa matki, infekcja wewnątrzmaciczna, zatrucie lekami lub innymi substancjami oto toksycznymi, itp.
• Czynniki działające w okresie okołoporodowym, np. przedwczesny poród ( wcześniactwo), nieprawidłowy poród, zaburzenia krążenia czy oddychania, urazy doznane w trakcie porodu, brak fachowej opieki w czasie porodu, nieprawidłowo stosowana narkoza itp.
• Czynniki działające w okresie poporodowym, np. żółtaczka szczególnie gdy jest związana z konfliktem serologicznym), zakażenia, urazy i inne uszkodzenia oto toksyczne
• Czynniki działające w okresie niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie – zapalenie opon mózgowych i przewlekłe zapalenia ucha środkowego, toksyczne uszkodzenie nerwu słuchowego w przebiegu chorób zakaźnych, takich jak odra, płonica, koklusz, grypa i świnka, stosowanie leków o charakterze ototoksycznym (gentamycyna, chinina), urazy mechaniczne w obrębie czaszki oraz urazy akustyczne
• Czynniki działające w okresie późniejszym, np. – uszkodzenia spowodowane otosklerozą, zaburzeniami ukrwienia ucha wewnętrznego, chorobą Meniere’a, długotrwałym urazem akustycznym (praca w hałasie) oraz głuchotą starczą.

Rodzaje wad słuchu

Ze względu na czas powstania uszkodzenia słuchu, wpływający na możliwości posługiwania się językiem wyróżniamy:

• głuchotę prelingwalną, powstałą przed opanowaniem języka, do 2-3 roku życia
• głuchotę perilingwalną, powstałą w okresie opanowania języka, w wieku 3-5 lat
• głuchotę postlingwalną, powstałą po 5 roku życia.

Ze względu na miejsce uszkodzenia drogi słuchowej wyróżniamy:

Niedosłuch przewodzeniowy, wynikający z uszkodzenia w obrębie części przewodzącej, a więc ucha zewnętrznego i środkowego. Charakteryzuje go uszkodzenie słuchu w stopniu lekkim lub umiarkowanym, o równomiernym ubytku słuchu dla wszystkich częstotliwości. Jest to ilościowy ubytek słuchu, który odpowiada zjawisku słuchania z większej odległości lub słuchania przyciszonych dźwięków, jednak bez zniekształceń.

Niedosłuch odbiorczy, wynikający z uszkodzenia części odbiorczej, czyli ucha wewnętrznego, nerwu słuchowego i centralnej części drogi słuchowej aż do ośrodków słuchowych w płatach skroniowych kory mózgowej. Charakteryzuje go nie tylko ubytek słuchu, ale i istotne zmiany jakości słyszenia. Uszkodzenie może być różnego stopnia – od lekkiego do głębokiego, ale charakteryzuje się najczęściej zróżnicowanym ubytkiem słuchu dla różnych częstotliwości. Powoduje to nie tylko zmniejszenie możliwości słyszenia dźwięków, ale także zmianę widma akustycznego. Przy uszkodzeniach ucha wewnętrznego może dojść również do uszkodzenia narządu równowagi. Narząd ten, przy współudziale narządu wzroku oraz czucia skórnego i mięśniowo-stawowego utrzymuje nasze ciało w równowadze informując o położeniu głowy w przestrzeni. Odbywa się to automatycznie, bez udziału naszej woli. Częściowe uszkodzenie narządu równowagi może wywołać okresowe zawroty głowy.

Niedosłuch mieszany, wynikający z jednoczesnego uszkodzenia struktur ucha środkowego i wewnętrznego. Jest efektem kombinacji przyczyn powodujących wystąpienie niedosłuchu przewodzeniowego i odbiorczego. Uszkodzenie słuchu może występować również w połączeniu z innymi dysfunkcjami. Do tych dysfunkcji możemy zaliczyć niepełnosprawność intelektualną (upośledzenie umysłowe), uszkodzenie wzroku, uszkodzenie narządu ruchu, zaburzenia zachowania oraz dysfazję rozwojową.

Klasyfikacja uszkodzeń słuchu                                                                                   wg Międzynarodowego Biura Audiofonologii   ( BIAP )